ΓΙΟΡΤΙΝΕΣ ΜΕΡΕΣ ΣΤΟ ΝΗΣΙ ΤΗΣ ΛΕΣΒΟΥ - Αντιγόνη Λασκαρίδου (Λογοτεχνικό Δωδεκαήμερο Χριστουγέννων 2020)

Σε αυτές τις δύσκολες μέρες που διανύουμε η ψυχή μας γαληνεύει, όταν θυμόμαστε τα Χριστούγεννα των παιδικών μας χρόνων ή όταν ανασύρουμε στη μνήμη μας αφηγήσεις αγαπημένων μας προσώπων. Από μία τέτοια αφήγηση της μητέρας μου θα σας παρουσιάσω κάποια από τα χριστουγεννιάτικα έθιμα σε ένα όμορφο ορεινό χωριό της Λέσβου. 

Οι προετοιμασίες για τις γιορτές ξεκινούσαν από τις 4 και 6 Δεκεμβρίου, με τα γνωστά «Νικολοβάρβαρα», που σηματοδοτούσαν και την αρχή του χειμώνα, καθώς το κρύο ήταν τσουχτερό. Ακολουθούσε η γιορτή του Αγίου Ελευθερίου, ο οποίος ήταν προστάτης των εγκύων, στις 15 Δεκεμβρίου. Στο πατρικό σπίτι της μητέρας μου δέσποζε μία πολύ παλιά εικόνα του Αγίου Ελευθερίου, που είχε περάσει από κάθε οικογένεια του χωριού, όταν υπήρχε έγκυος γυναίκα, για να έχει καλή γέννα, καλή λευτεριά, όπως έλεγαν. Στη συνέχεια άρχιζαν οι προετοιμασίες για τη μεγάλη γιορτή των Χριστουγέννων. Οι νοικοκυρές καθάριζαν τα σπίτια και έφτιαχναν μελομακάρονα, που τα ονόμαζαν φοινίκια. Οι παντρεμένες γυναίκες, μάλιστα, όφειλαν να πλάσουν και να ψήσουν ένα μεγάλο χριστόψωμο με πολλά μυρωδικά και πλουμιστά σχέδια, το οποίο προοριζόταν ως δώρο για την πεθερά. Η Χριστουγεννιάτικη λειτουργία γινόταν κατά τις πρώτες πρωινές ώρες, μετά το χτύπημα της καμπάνας και τα μέλη κάθε οικογένειας πήγαιναν με τα «καλά τους ρούχα» στην εκκλησία, για να κοινωνήσουν.

Την Παραμονή της Πρωτοχρονιάς είχαμε το τελετουργικό για το έθιμο του ποδαρικού. Ο άντρας του σπιτιού έφερνε ένα κλωνάρι ελιάς, που συμβόλιζε την ειρήνη και τα παιδιά έψαχναν μία πέτρα «μαλλιαρή», δηλαδή με πρασινάδα τουλάχιστον από τη μία πλευρά της, στα ποτάμια ή στα χωράφια. Η νοικοκυρά είχε έτοιμο το ρόδι, που συμβόλιζε την αφθονία και την τύχη. Όλα αυτά τα τοποθετούσαν στις δύο γωνιές της πόρτας. Ανήμερα τα ξημερώματα ξυπνούσε πρώτη η μητέρα. Πήγαινε σε όλα τα δωμάτια και ανακοίνωνε τον ερχομό του καινούργιου χρόνου με το ακόλουθο δίστιχο: « Καλημέρα και του Αγιού Βασιλιού. Γεια χαρά, γεια Βασίλη, μάλαμα κι ασήμι». Τα παιδιά και ο σύζυγος ξυπνούσαν χαρούμενοι και απαντούσαν «Καλώς τον Αϊ Βασίλη!». Στη συνέχεια ερχόταν ο πρώτος επισκέπτης, φίλος ή συγγενής , συνήθως κάποιος « γουρλής» που θα έκανε το ποδαρικό και θα έδινε τις ευχές του για τη νέα χρονιά. Στεκόταν μπροστά στη στολισμένη είσοδο και έλεγε:  «Εις αυτό το νέο έτος, εις την πρώτη του μηνός, ήρθα να σας χαιρετήσω, δούλος έτι ταπεινός. Ρίχνω πέτρα, δος μ’ πλατσέντα». Η πλατσέντα ήταν μία τυλιχτή πίτα με καρύδια, μελωμένη με πετιμέζι. Ο επισκέπτης έμπαινε με το δεξί μέσα στο σπίτι και όλη η οικογένεια δεχόταν τις ευχές του και του προσέφερε τα κεράσματα. Επίσης την Πρωτοχρονιά, μετά το ποδαρικό, όσες οικογένειες είχαν κοπέλες της παντρειάς δεν μπορούσαν να αρνηθούν την είσοδο σε παρέες νεαρών αγοριών, που με τα όργανα τραγουδούσαν καντάδες και δέχονταν φιλέματα.

Όμορφες και τρυφερές αναμνήσεις σε δύσκολες εποχές ….  Και, επειδή, όπως πίστευαν και στην αρχαιότητα " ουδέν κακόν αμιγές καλού", μακάρι αυτή η ζοφερή εποχή να μας διδάξει την αξία της αγάπης, της αυτογνωσίας, της ενδοσκόπησης, της προσήλωσης στις πνευματικές αξίες και της αναβίωσης των όμορφων εθίμων της χώρας μας. Καλή χρονιά με υγεία, αγάπη και αισιοδοξία!

Λασκαρίδου Αντιγόνη

Φιλόλογος- Συγγραφέας

Καθηγήτρια Προτύπου Ευαγγελικής Σχολής Σμύρνης