Μάνος Χατζιδάκις: 26 χρόνια στο Πάνθεον των μεγάλων Κλασικών - του Πλούταρχου Πάστρα

Γράφει ο Πλούταρχος Πάστρας

Εκδότης Λογοτεχνικού Περιοδικού «Κέφαλος»

& Εφημερίδας «Λογοτεχνικό Βήμα»,

Φιλόλογος, Λογοτέχνης

Ο Μάνος Χατζιδάκις ήταν ένας ακάματος εργάτης της μουσικής και σύντροφος των Μουσών. Σκάλιζε τις νότες της ελληνικής μουσικής πάνω στους κίονες των παλατιών του μελιστάλακτου Ελικώνα. Ήταν εκείνος που πάντρεψε τα λόγια με τη μουσική παράδοση και αξίως θεωρείται ένας από τους σημαντικότερους συνθέτες και ποιητές του 20ού αιώνα και ένας από τους μεγαλύτερους κλασικούς της σύγχρονης Ελλάδας.

Παιδικά και νεανικά χρόνια

Ο Μάνος Χατζιδάκις γεννήθηκε σ’ ένα αρχοντικό του 18ου αιώνα στην Ξάνθη. Ο πατέρας του Γιώργος Χατζιδάκις ήταν δικηγόρος και καταγόταν από το Ρέθυμνο, ενώ η μητέρα του Αλίκη καταγόταν από την Αδριανούπολη.

Ήρθε σ’ επαφή με τη μουσική από μικρή ηλικία. Από τεσσάρων ετών ξεκίνησε να μαθαίνει ακορντεόν, πιάνο και βιολί.

Το 1932 ήρθε στην Αθήνα, μετά τον χωρισμό των γονιών του. Ο Μάνος Χατζιδάκις μετά το θάνατο του πατέρα του το 1938 και κατά τη διάρκεια της κατοχής, εργάστηκε σε διάφορες δουλειές. Δούλεψε ως παγοπώλης, υπάλληλος σε φωτογραφείο και φορτοεκφορτωτής.

Η μουσική του εκπαίδευση συνεχίστηκε, όμως, παρά τις δυσκολίες και την πείνα. Παρακολούθησε ανώτερα θεωρητικά μαθήματα με τον Μενέλαο Παλλάντιο. Γράφτηκε και στο Πανεπιστήμιο Αθηνών για να σπουδάσει Φιλοσοφία, αλλά δεν αποφοίτησε ποτέ. Επιπλέον, παρακολούθησε και μαθήματα στο Θέατρο Τέχνης, αλλά ο Κάρολος Κουν τον προέτρεψε ν’ ασχοληθεί και να καλλιεργήσει την ιδιαίτερη κλίση που είχε στη μουσική.

Εκείνα τα χρόνια ξεκίνησε η πνευματική σχέση του Μάνου Χατζιδάκι με τους πνευματικούς ταγούς του λόγου και της τέχνης της Ελλάδας. Γνωρίστηκε με τους μελλοντικούς Νομπελίστες λογοτέχνες Οδυσσέα Ελύτη και Γιώργο Σεφέρη. Επίσης, με τον Άγγελο Σικελιανό και το μετέπειτα στενό του φίλο Νίκο Γκάτσο.

Μία άλλη μεγάλη φιλία που απέκτησε ο Μάνος Χατζιδάκις εκείνα τα χρόνια ήταν με τον σπουδαίο μουσικοσυνθέτη Μίκη Θεοδωράκη, με τον οποίο γνωρίστηκε και συνδέθηκε στην περίοδο της Εθνικής Αντίστασης. Και οι δύο ήταν ενεργά μέλη της ΕΠΟΝ.

Το 1944 ήταν η χρονιά που πρωτοεμφανίστηκε στο χώρο της τέχνης ο Μάνος Χατζιδάκις. Συμμετείχε ως συνθέτης στο έργο του Αλέξη Σολομού με τίτλο: «Τελευταίος Ασπροκόρακας». Αυτό ήταν το πρώτο του βήμα για μία μεγάλη συνεργασία με το Θέατρο Τέχνης και τον Κάρολο Κουν, η οποία κράτησε για δεκαπέντε έτη. Το 1946 ήταν η πρώτη του εμφάνιση στον κινηματογράφο και πιο συγκεκριμένα στην ταινία «Αδούλωτοι Σκλάβοι».

Το 1949 ο Μάνος Χατζιδάκις δίνει την πρώτη του διάλεξη για το ρεμπέτικο τραγούδι στο Θέατρο τέχνης. Αυτή η διάλεξη τον χαρακτήρισε ως τον πρώτο μουσικοσυνθέτη που ασχολήθηκε με τη μελέτη του ρεμπέτικου τραγουδιού.

Η μεγάλη άνοδος

Ο Μάνος Χατζιδάκις το 1950 συνέθεσε τη μουσική για τις «Χοηφόρους» και ανέβασε το πρώτο του μπαλέτο με τίτλο «Μαρσύας». Το 1951 παρουσίασε άλλα δύο μπαλέτα του τις «Έξι Λαϊκές Ζωγραφιές» και «Το Καταραμένο Φίδι». Το 1950, επίσης έγινε και καλλιτεχνικός διευθυντής του Ελληνικού Χοροδράματος. Η δεκαετία κλείνει με ακόμη δύο συνθέσεις. Το 1956 συνέθεσε τη μουσική της «Μήδειας», το 1959 του «Κύκλωπα» και μουσική για το «Παραμύθι χωρίς όνομα» του Καμπανέλλη.

Το 1962 το Τεχνολογικό Ινστιτούτο Δοξιάδη τον τιμά με το «Διαγωνισμό Σύνθεσης Μάνος Χατζιδάκις». Δύο χρόνια αργότερα θα ιδρύσει την Πειραματική Ορχήστρα Αθηνών, η οποία όμως θα έχει διάρκεια ζωής μόνο δύο χρόνια.

Το 1966 ο Μάνος Χατζιδάκις ταξιδεύει στη Νέα Υόρκη. Εκεί ανέβασε μαζί με τον Ντασέν στο Broadway το «Illya Darling», το οποίο αποτελούσε διασκευή του «Ποτέ την Κυριακή».

Η δεκαετία του 1970 ήταν πολύ λαμπρή για το έργο του και την αναγνώριση του. Το 1972 ίδρυσε το θέατρο «Πολύτροπο». Το 1975 διορίζεται Διευθυντής στο Τρίτο Πρόγραμμα και Διευθυντής της Κρατικής Ορχήστρας. Επίσης, εκείνη τη χρονιά διορίζεται και αναπληρωτής γενικός Διευθυντής στη Λυρική Σκηνή.

Τη δεκαετία του 1980 ο Μάνος Χατζιδάκις διοργανώνει διάφορα συνέδρια και φεστιβάλ -όπως τις «Μουσικές Γιορτές» και το «Μουσικό Αύγουστο»- ενώ παράλληλα δίνει και πολλές συναυλίες. Μάλιστα το 1985 γίνεται και εκδότης, εκδίδοντας το περιοδικό «Το Τέταρτο», του οποίου η θεματολογία ήταν πολιτιστική. Τέλος, το 1989 ιδρύει την Ορχήστρα των Χρωμάτων, η οποία έχει δώσει εκατοντάδες συναυλίες μέχρι σήμερα.

Ο Μάνος Χατζιδάκις ως λογοτέχνης

Ο Μάνος Χατζιδάκις δεν ασχολήθηκε μόνο με τη μουσική, αλλά καλλιέργησε και τη λογοτεχνική του πλευρά. Μία μουσική ψυχή, όπως ήταν η δική του, δεν μπορούσε να μη μαγευτεί από τις Μούσες του λόγου. Έγραψε ποιήματα, τα οποία εκδόθηκαν σε δύο ποιητικές συλλογές. Η πρώτη του ποιητική συλλογή είχε τίτλο «Μυθολογία» και η επόμενη «Μυθολογία δεύτερη».

Βραβεύσεις

Η πρώτη φορά που βραβεύτηκε ο Μάνος Χατζιδάκις ήταν το 1960, με την απονομή του πρώτου βραβείου για το «Κυπαρισσάκι» και την «Τιμωρίαστο» Β’ Φεστιβάλ Ελαφρού Τραγουδιού του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας. Επίσης, εκείνο το έτος του απονεμήθηκε βραβείο στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης για τη μουσική του στο «Ποτάμι» του Νίκου Κούνδουρου.

Το 1961 για το τραγούδι του «Τα παιδιά του Πειραιά», του απονεμήθηκε το Όσκαρ Καλύτερου Πρωτότυπου Τραγουδιού. Εκείνο το έτος στο Φεστιβάλ Ελληνικού Τραγουδιού κέρδισε το Β΄ Βραβείο για το τραγούδι του «Κουρασμένο παλληκάρι».

Επίλογος

Ο επίλογος αυτού του σπουδαίου μουσικοσυνθέτη των «Παιδιών του Πειραιά», ο οποίος ύμνησε τη Μούσα του Ελλάδα με το μουσικό του έργο γράφτηκε μία θερμή ημέρα του καλοκαιριού, στις 15 Ιουνίου του 1994. Ο Μάνος Χατζιδάκις εκείνη την ημέρα πέταξε ψηλά με τα φτερά του Πήγασου της λυρικής μουσικής για το μουσοτρόφο Ελικώνα και ενθρονίστηκε κι αυτός ο μέγας εραστής της τέχνης, στο Πάνθεον των μεγάλων Κλασικών.