Συνέντευξη με τη Νικολέτα Ζαμπάκη (Μέλος κριτικής επιτροπής 1ου Πανελλήνιου Διαγωνισμού Ποίησης ΚΕΦΑΛΟΣ)

Από σήμερα ξεκινάμε την παρουσίαση των μελών της κριτικής επιτροπής του «1ου Πανελλήνιου Διαγωνισμού Ποίησης ΚΕΦΑΛΟΣ» του λογοτεχνικού περιοδικού μας. Κάθε Σαββατοκύριακο και για όλο τον Ιούνιο θα παρουσιάζονται δύο μέλη από τη δεκαμελή κριτική επιτροπή, με μία συνέντευξη που θα δώσουν στον Εκδότη του Περιοδικού, Δημοσιογράφο και Λογοτέχνη, κ. Πλούταρχο Πάστρα.

Στη σημερινή μας παρουσίαση θα σας παρουσιάσουμε την Υποψήφια Δρ. Νέας Ελληνικής Φιλολογίας του τμήματος Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Νικολέτα Ζαμπάκη, η οποία απάντησε στις ερωτήσεις του κ. Πάστρα για το λογοτεχνικό και ακαδημαϊκό της έργο. 

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΗ ΝΙΚΟΛΕΤΑ ΖΑΜΠΑΚΗ

ΝΙΚΟΛΕΤΑ ΖΑΜΠΑΚΗ: Καταρχάς θα ήθελα να σας ευχαριστήσω θερμά για την πρόσκληση και τιμή να συμμετάσχω στην κριτική επιτροπή του πρώτου ποιητικού διαγωνισμού του φιλολογικού και λογοτεχνικού περιοδικού Κέφαλος. Επιπλέον, θα ήθελα να συγχαρώ θερμά τη συντακτική ομάδα του περιοδικού για την αξιόλογη δράση της και την πρωτοβουλία δημιουργίας ενός περιοδικού που πλουτίζει ακόμη περισσότερο τον χώρο των φιλολογικών περιοδικών και της φιλολογικής επιστήμης.

1. Ποια θεωρείτε πως είναι τα καταλληλότερα κριτήρια για μία αντικειμενική λογοτεχνική κριτική;

Η λογοτεχνική κριτική και η αντικειμενική θεώρησή της είναι ένα ζητούμενο που έχει απασχολήσει και απασχολεί τη φιλολογική επιστήμη και έρευνα. Το πορτραίτο του κριτικού είναι φορέας μιας κριτικής συνείδησης, η οποία είναι είναι ένα ενεργό μόρφωμα, ιδωμένη και αλληλοεξαρτώμενη από το επικοινωνιακό πλαίσιο όπου εκφέρεται (επικοινωνιακή στόχευση). Ο κριτικός κατά τη γνώμη μου πρέπει να είναι ένας μανιώδης αναγνώστης, προκειμένου να έχει ευρεία γνώση του επιστητού και όσων κρίνει. Δεν φτάνει μόνο η κριτική ενός κειμένου, αλλά και ένα πλαίσιο γύρω από αυτή (ποιός κρίνει, γιατί κρίνει, ποιόν κτλ.). Η κριτική είναι μια ρευστή συνθήκη, άλλοτε ανασκευάζει όσα έχουν ειπωθεί, άλλοτε επικροτεί κτλ. Σε κάθε περίπτωση τα κριτήρια είναι υποκειμενικά και η αξιολόγηση πάντα έχει ένα υποκειμενικό πνεύμα. Συνεπώς, η αρτιότητα και η τήρηση στοιχειωδών κανόνων συγγραφής ενός λογοτεχνικού έργου, το περιεχόμενο, η θέση του έργου στον λογοτεχνικό κανόνα, το πλαίσιο συγγραφής πρέπει να απασχολούν έναν κριτικό. Για μένα προσωπικά παίζει σημαντικό ρόλο και ο αναγνωστικος ορίζοντας προσδοκιών μέσα από την πρόσληψη των έργων ανά εποχή. Ο ρόλος της «κριτικής» ήταν ακριβώς αυτός που δηλώνει η αρχική σημασία του ρήματος «κρίνω»: η διά-κριση, το ξεχώρισμα ανάμεσα στα διάφορα λογοτεχνικά έργα, η «αισθητική» αξιολόγησή τους επί τη βάσει ορισμένων, μορφικών κυρίως, χαρακτηριστικών. Η ειλικρίνεια πρέπει να διέπει έναν κριτικό και να μην κρύβει ποτέ όσα του δείχνει το περιβάλλον στο οποίο δρα.

2. Αν έπρεπε να δώσετε έναν ορισμό για την ποίηση, ποιος θα ήταν αυτός;

«Η ποιήσις είναι το καταφύγιο που φθονούμε» αναφέρει ο Κ. Καρυωτάκης και με εκφράζει απόλυτα. Η ποίηση είναι ο χώρος για να αποτυπώσουμε τον συναισθηματικό και διανοητικό μας κόσμο, να έρθουμε σε επαφή με τον ίδιο τον κόσμο και τη δημιουργία. Μέσω της ποητικής τέχνης ερχόμαστε σε επαφή με το έργο Ελλήνων και μη ποιητών, μελετούμε τη διαπλοκή της ποίησης με άλλες μορφές τέχνης, ποιητικά δίκτυα διεθνούς διαμεσολάβησης στο πλαίσιο των συγκριτολογικών σπουδών κτλ. 

3. Πως βλέπετε την ποίηση σήμερα; Ποιο θεωρείτε πως θα είναι το μέλλον της;

Η σημερινή ποίηση έχει υποστεί, δεδομένης και της κρίσης σε όλα τα πεδία του βίου, μια πνευματική ρωγμή. Ωστόσο, αξιόλογοι ποιητές υπάρχουν οι οποίοι με τη φωνή τους αρθρώνουν έναν δυναμικό και επίκαιρο λόγο. Η εμπορευματοποίηση της λογοτεχνίας τείνει στην υποτονική παρουσία της ποίησης στον χώρο του πνεύματος και διαπιστώνεται περισσότερη στροφή σε μυθιστορήματα ή best sellers. Το να ζητούμε να εμφανιστούν ποιητές της γενιάς του ‘30 είναι υπερβολικό. Η Ελλάδα έχει πολλούς εκδοτικούς οίκους και πιστεύω ότι θα υπάρχει ενδιαφέρον για έκδοση ποιητικών συλλογών, επιμελειών κτλ. και στο μέλλον.

4. Γιατί γράφετε;

Προσωπικά γράφω ποίηση γιατί με εκφράζει και αποτυπώνω όσα με απασχολούν όπως η ίδια η ζωή και οι βιοκοσμικές εκφάνσεις της. Η εκτόνωση στον ποιητικό λόγο είναι ένας τρόπος εξωτερίκευσης και ανατροφοδότησης των καθημερινών ερεθισμάτων.

5. Με ποιο λογοτεχνικό είδος ασχολείστε περισσότερο;

Ασχολούμαι περισσότερο και ερευνητικά με το ποιητικό είδος (19ος-20ός αιώνας) δεδομένης και της συγκριτολογικής έρευνας που εκπονώ στο τμήμα Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών. Συγκεκριμένα μελετώ τον διάλογο του Άγγελου Σικελιανού με τον Αμερικανό ομότεχνό του Walt Whitman στο πλαίσιο της φεμινιστικής (gender studies) και οικοκριτικής λογοτεχνικής θεωρίας σε όλο το έργο τους. Η μελέτη του διπολικού πυρηνικού σχήματος φύση και σώμα και η αναπαράστασή του ορίζει τη βιοκοσμική συνείδησή των δύο ποιητών.

6. Μιλήστε μας για το επιστημονικό έργο σας. 

Ολοκλήρωσα τις προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές μου (2011-2017) στο τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων στη Νεοελληνική ειδίκευση, με βαθμό άριστα αντίστοιχα. Υπήρξα υπότροφος του Ι.Κ.Υ., του ιδρύματος Α. Γ. Λεβέντη και του Ιδρύματος Παιδείας και Ευρωπαϊκού Πολιτισμού. Δημοσιεύω σε ελληνόγλωσσα και ξενόγλωσσα επιστημονικά περιοδικά, συμμετέχω σε συμπόσια, συνέδρια και ημερίδες πάνω στις νεοελληνικές και συγκριτολογικές σπουδές. Μιλώ πολλές ξένες γλώσσες (Αγγλικά, Γαλλικά, Τουρκικά, Ιαπωνικά κτλ.) και είμαι κάτοχος πτυχίων Η/Υ (Ecdl Core, Ecdl Expert, ImageMaker, WebStarter). Τα ερευνητικά μου ενδιαφέροντα εστιάζουν στη μελέτη της συγκριτικής φιλολογίας, των θεωριών λογοτεχνίας (σπουδές φύλου, οικοκριτική κτλ.), της ελληνο-αμερικάνικης ποίησης (19ος-20ός αι.), των ψηφιακών ανθρωπιστικών σπουδών, της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης, της εκμάθησης της ελληνικές σε ξένους κτλ. Περιστασιακά συμμετέχω σε λογοτεχνικούς διαγωνισμούς και πρόσφατα έχω λάβει το τρίτο βραβείο για το ποίημά μου με τίτλο «Περσεφόνη» στον έβδομο πανελλήνιο ποιητικό διαγωνισμό Κ. Χατζόπουλος, 2018. Η συναίρεση της επιστημονικής και λογοτεχνικής ιδιότητάς μού δίνει τα εχέγγυα για την καλλιέργεια ενδιαφερόντων και ζύμωσης με αυτά, γύρω από όσα ασχολούμαι ερευνητικά. Θεωρώ πως η ποιητική τέχνη και η βιωματική γραφή της είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την πρόσληψη και μελέτη της ως σύνολο, και μέσα από την επιστημονική έρευνα. 

7. Ποιο είναι το τελευταίο βιβλίο που διαβάσατε;

Το τελευταίο βιβλίο που έχω διαβάσει είναι το πρόσφατα δημοσιευμένο βιβλίο με τίτλο Λογοτεχνία και Ζωγραφική του επόπτη καθηγητή μου κ. Δημήτρη Αγγελάτου. Πρόκειται για ένα πόνημα εξαιρετικής επιμέλειας και επιστημονικής αρτιότητας καθώς αναδεικνύει ένα πολύ πρωτότυπο ερευνητικά θέμα για τη φιλολογική επιστημονική έρευνα που άπτεται της σχέσης της λογοτεχνίας με τη ζωγραφική. Η προσέγγιση είναι στραμμένη γύρω από την ερμηνευτική διερεύνηση των δια-καλλιτεχνικών μοορφοποιήσεων και των όρων της καλλιτεχνικής, αισθητικής και εννοιολογικής αναπαράστασης από την αρχαιότητα ως τη νεότερη εποχή της δυτικής πολιτισμικής σκηνής τόσο στον ελληνικό όσο και στον εκτός ελληνικών συνόρων λογοτεχνικό χώρο. Ζητήματα αναπαράστασης, πρόσληψης και δια-καλλιτεχνικών συσχετισμών, ορισμοί, έργα, συγγραφείς, αναπαραστατικές πρακτικές σε συνάρτηση με τη φιλοσοφία και ιδεολογία μελετώνται ενδελεχώς. Στο βιβλίο αυτό παρουσιάζονται νέα και πρωτότυπα δεδομένα γύρω από τις σχέσεις των δυο πεδίων μέσα από τα παραδείγματα της "ομοιότητας", της "μίμησης", του "απόλυτου" και της "παροντικότητας". Ο αναγνώστης και μελετητής της νέας ελληνικής φιλολογίας αποκτά μια πλήρη εικόνα των παραπάνω όρων και ερευνητικών ζητημάτων, και είναι σε θέση να τα ανιχνεύσει μέσα στο λογοτεχνικό φάσμα της εγχώριας και μη παραγωγής. 

8. Ποια συμβουλή θα δίνατε σ’ ένα νέο λογοτέχνη;

Να δημιουργεί, να μαθαίνει και να ανακαλύπτει. Η λογοτεχνία είναι ένας κόσμος αέναης δημιουργίας. 

9. Ποιος ή ποιοι είναι ο αγαπημένος συγγραφέας ή οι αγαπημένοι σας συγγραφείς;

Νίκος Καζαντζάκης και Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης από την εγχώρια λογοτεχνία μας. Η αληθοφάνεια των όσων αναφέρουν και περιγράφουν καθώς και η  πλαστικότητα των χαρακτήρων των έργων τους ειναι άξια αναφοράς. Από τους εκτός συνόρων η Simone de Beauvoir και ο Albert Camus με κερδίζουν καθώς η πρώτη υπήρξε φεμινίστρια και υποστήριξε τα δίκαια των γυναικείων από την καταπίεση που υφίστανται, ήταν ριζοσπαστική για την εποχή της και με το έργο της έθεσε τις βάσεις του φεμινισμού και ο δεύτερος κατά σειρά έχει βαθιά φιλοσοφία γύρω από τα νοήματα της ζωής και της ματαιότητας. Στην έρευνά μου μελετώ πολλούς συγγραφείς όχι μόνο λογοτέχνες, αλλά και φιλοσόφους. Λόγου χάρη μελετω τον Gadamer περί της αληθοφάνειας των όσων μας περιβάλλουν κτλ.

10. Ποια είναι τα μελλοντικά σας σχέδια στο χώρο της λογοτεχνίας ή της επιστήμης;

Ο ερευνητικός χώρος και η φιλολογική επιστήμη που υπηρετώ με ενδιαφέρουν τα μέγιστα και θα επιδιώξω να τα υπηρετήσω όσο καλύτερα, αρτιότερα και επαρκέστερα δύναμαι, αναδεικνύοντας το συγκριτολογικό πλαίσιο θεώρησης της νέας ελληνικής φιλολογίας. 

Σας ευχαριστώ θερμά.

*     *     *

ΠΕΡΣΕΦΟΝΗ

(ποίημα της Νικολέτας Ζαμπάκη)

femina est artifex scelerum

Seneka, Faidra

(προσθίαόψις)

τα μάτια της είναι σαν

μια αστραπή φονικής καταιγίδας

η λάμψη της Παλλάδας Αθηνάς

το στόμα της είναι

ένα πηγάδι

με αλάθευτο νερό στην απαλάμη

τα χείλη της είναι ένα

ποτήρι κόκκινο κρασί-

τα αυτιά της είναι σαν τις

Φαιδριάδες του Αισχύλου

ο λαιμός της είναι

η οδός των Φιλελλήνων

τα χέρια της είναι

οι πλόκαμοι της Αλταμίρας

η κοιλιά της είναι

ο πύργος της Βαβέλ

ο θησαυρός του Σεβάχ του Θαλασσινού

ο βορτισισμός του Doré-

τα γόνατά της είναι ο Αίαντας

ο Τελαμώνιος στη Σαλαμίνα

τα βυσσινί πόδια της είναι

ένας πράσινος δίκλωνος διαβήτης

(οπισθία όψις)

τα μαλλιά της είναι σαν

τις κουρτίνες του Royal theatre

οι ώμοι της

η πύλη του Βραδεμβούργου

η πλάτη της είναι

σαν το σκάκι μου στον πόλεμο

η γάμπα της είναι

περιοδικό Μεσοπολέμου

-ευγονία αγαλμάτων και καλή σοδειά ακινησίας-

κοιτώ εκείνη και μένω

άφωνο χωνί

βλέπω εμένα και είμαι

πουλί σε φυλακή

η φωνή της είναι γραμμόφωνο

της εποχής του Αττίκ

το μυαλό της είναι φλόγα

χρώματος ηλεκτρίκ-

και τελικά

είναι μια γυναίκα

μισή άγαλμα

μισή ανεμώνα

έγκλημα και τιμωρία

μια γλυκιά συνωμοσία-

ίσως ακόμη να είναι

εν μέρει Φόνισσα

μικρών Περσών

και εν μέρει

Νύμφη

των

Ωκεανιδών

-μεταίχμιο-

*     *     *

Συνοπτικό Βιογραφικό Νικολέτας Ζαμπάκη

Η Νικολέτα Ζαμπάκη είναι φιλόλογος, Υποψήφια Δρ Νέας Ελληνικής Φιλολογίας του τμήματος Φιλολογίας του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών και εκπονεί διδακτορική διατριβή με τίτλο Η «βιοκοσμική συνείδηση» του «Ποιητή»: Φύση και σώμα στο έργο του Walt Whitman και Άγγελου Σικελιανού. Ερμηνευτική και συγκριτολογική προσέγγιση. Ολοκλήρωσε τις προπτυχιακές και μεταπτυχιακές σπουδές της (2011-2017) στο τμήμα Φιλολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων στη Νεοελληνική ειδίκευση, με βαθμό άριστα αντίστοιχα. Υπήρξε υπότροφος του Ι.Κ.Υ., του ιδρύματος Α. Γ. Λεβέντη και του Ιδρύματος Παιδείας και Ευρωπαϊκού Πολιτισμού. Δημοσιεύει σε ελληνόγλωσσα και ξενόγλωσσα επιστημονικά περιοδικά, συμμετέχει σε συμπόσια, συνέδρια και ημερίδες πάνω στις νεοελληνικές και συγκριτολογικές σπουδές. Ομιλεί πολλές ξένες γλώσσες (Αγγλικά, Γαλλικά, Τουρκικά κτλ.) και είναι κάτοχος πτυχίων Η/Υ (Ecdl Core, Ecdl Expert, ImageMaker, WebStarter). Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται στη μελέτη της συγκριτικής φιλολογίας, των θεωριών λογοτεχνίας (σπουδές φύλου, οικοκριτική κτλ.), της ελληνο-αμερικάνικης ποίησης (19ος-20ός αι.), των ψηφιακών ανθρωπιστικών σπουδών, της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης, της εκμάθησης της ελληνικές σε ξένους κτλ. Περισσότερα για το προφίλ της επιμορφώτριας βλ. στον προσωπικό ιστότοπο: «http://uoa.academia.edu/NikoletaZampaki».